ndv – Kiến trúc dựa trên thiết kế nhà ở nông thôn và các dinh thự truyền thống đóng một vai trò quan trọng trong việc giới thiệu các công trình di sản và nghề thủ công của địa phương.
Ngoài ra các công trình kiến trúc cộng đồng còn giải quyết việc làm và lan truyền đến các thành phố lớn, đặc biệt là đến các cộng đồng đang bị lãng quên.
Tại Việt Nam, hiện nhóm kiến trúc sư đã tham gia vào các dự án nhà ở cộng đồng thu hút người dân nông thôn tham gia vào quá trình xây dựng và các hoạt động phát triển cộng đồng khác. Ngoài ra, một số dự án này còn là điểm tham quan du lịch tạo ấn tượng nổi bật về các kỹ thuật xây dựng độc đáo tại địa phương.
Trong quá trình thực hiện, nhóm kiến trúc sư đã tôn trọng những phong tục, văn hóa độc đáo của từng vùng để giữ nguyên yếu tố bản địa. Kể từ năm 2009, nhóm đã tham gia cùng cộng đồng vào việc tạo ra các không gian theo hai cách: thứ nhất bằng cách tiếp thu ý tưởng từ các thành viên; thứ hai bằng cách giúp họ hiểu những lợi ích mà các dự án này có thể mang lại trong việc tạo điều kiện cho sự gắn kết xã hội và thúc đẩy phát triền kinh tế.
Các công trình kiến trúc nhà cộng đồng đã được các chuyên gia nước ngoài chú ý và vinh danh trên các trang báo nổi tiếng thế giới như:
1. Kiến trúc Nhà cộng đồng Suối Rẻ tại Hải Dương (hoàn thành năm 2010), công trình có cấu trúc không gian nhiều lớp. Lớp trước là sân thông thoáng, mát mẻ có thể là nơi diễn ra các hoạt động ngoài trời. Không gian sinh hoạt chính ở tầng giữa và bao gồm hai tầng. Tầng trên là không gian đa chức năng có thể làm nhà trẻ, thư viện, và khu họp thôn.
Tầng trệt lấn ra mái dốc vừa tránh gió lạnh đông bắc vừa thu gió đông nam để ngôi nhà ấm về mùa đông, mát về mùa hè. Lớp sau mở ra khoảng hiên rộng gắn với thảm cỏ xanh và đóng vai trò như một không gian đệm, hướng lên núi và rừng tre. Các vật liệu sử dụng hoàn toàn hữu cơ và có sẵn tại địa phương như đất, đá, tre, nứa, lá.
Từ bao đời nay, người Kinh và người Mường chung sống hòa thuận trên vùng đất giao thoa văn hóa. Vì vậy, kết cấu của công trình vừa kế thừa kết cấu nhà truyền thống Bắc Bộ nhưng cũng có nét giống nhà sàn Mường.
2. Kiến trúc nhà cộng đồng Tả Phìn tại Lào Cai (hoàn thành năm 2012), công trình có chức năng là nơi trưng bày sản phẩm thủ công mỹ nghệ, thư viện nhỏ, trạm thông tin, không gian hội họp, tổ chức các hoạt động du lịch sạch và đào tạo nông nghiệp. Hình ảnh của khu nhà được lấy cảm hứng từ chiếc khăn quàng đỏ truyền thống của phụ nữ Dao và âm điệu nhip sống của núi rừng.
Ngôi nhà được xây dựng bằng các vật liệu thân thiện với môi trường như đá, gạch không nung, gỗ tái chế và gỗ thông.
Đây cũng là một ngôi nhà cộng đồng đa năng và bao gồm một khu vườn bảo tồn cây thuốc quý, trong đó nhóm kiến trúc sư đã áp dụng các giải pháp kiến trúc xanh tiết kiệm năng lượng như công nghệ lọc nước mưa, pin mặt trời, bể phốt 5 ngăn không gây ô nhiễm, lò sưởi tiết kiệm năng lượng và tận dụng nhiệt thừa của ống khói.
3. Kiến trúc nhà cộng đồng Cẩm Thanh tại Hội An (năm hoàn thành 2015) công trình vừa là nơi huấn luyện ứng phó với biển đổi khí hậu, vừa là không gian sinh hoạt văn hóa, thể thao. Về lâu dài, đây sẽ là trung tâm khảo nghiệm nông sản hữu cơ, tổ chức nghiên cứu và không gian chia sẻ kinh nghiệm canh tác.
Khu nhà chính có chức năng như một phòng họp, triển lãm và sự kiện. Một không gian nhỏ hơn tạo thành một thư viện với các lớp học cho trẻ em. Với hệ thống vách ngăn di động, không gian dễ dàng thay đổi thành diện tích lớn hơn hoặc nhỏ hơn tùy theo nhu cầu của người sử dụng.
Công trình là hình ảnh đặc trưng của nông thôn miền Trung Việt Nam với những rừng cau thẳng đứng. Dây leo, thân câu kết hợp với kết cấu mái che chống bão hiệu quả, tạo thành lớp vỏ kép vừa giảm đáng kể bức xạ mặt trời, vừa tạo bóng mát một cách sinh động.
Khoảng sân tương tự như kết cấu nhà phố cổ Hội An ở sự thông thoáng đối lưu. Mái che lớn dốc chảy vào phễu thu nước mưa, một phần chảy vào bể chứa nước sinh hoạt, tưới tiêu, phần còn lại được tái sử dụng cho nhà vệ sinh.
4. Kiến trúc nhà cộng đồng Nậm Đăm tại Hà Giang (hoàn thành năm 2017), công trình đóng vai trò quan trọng đối với nông thôn. Đó là trung tâm thông tin và hoạt động cộng đồng, công trình có kiến trúc đổi mới với những bức tường dày 80cm được kết hợp với các vật liệu hiện đại.
Tầng 1 có không gian sinh hoạt chung và 2 phòng nghỉ tiện nghi cho khách. Tầng 2 có 3 phòng ngủ, các không gian được kết nối với nhau từ trước ra sau, trên dưới bằng các hành lang và khoảng trống giúp đón ánh sáng ban ngày.
Hệ thống mái dốc có nếp cách tân tượng trưng cho hình ảnh chim én vì người dân địa phương cho rằng chim én sẽ mang lại may mắn. Phần mái dốc cũng giúp đón nhiều ánh sáng tự nhiên hơn và tối ưu hóa tầm nhìn ra những cánh đồng xanh rộng lớn.
5. Kiến trúc nhà cộng đồng Chiềng Yên tại Sơn La (hoàn thành năm 2015), công trình đóng vai trò là trung tâm thông tin, nơi mọi người có thể gặp gỡ, trao đổi, tổ chức các sự kiện và hoạt động xã hội. Ngoài ra công trình còn sở hữu những điểm tham quan thú vị để góp phần phát triển du lịch.
Lấy cảm hứng từ hình ảnh chiếc khăn trùm đầu của đồng bào dân tộc thiểu số và hình thức nhà sàn truyền thống, hình ảnh của công trình được phát triển hài hòa với cảnh quan núi non và thác nước.
Những ngôi nhà cộng đồng được xây dựng dựa trên sự kết hợp của các nguồn lực xã hội, được hoàn thiện chủ yếu bởi nhân công và vật liệu địa phương, là bản chất của một quá trình nghiên cứu lâu dài về bản địa, văn hóa, kinh tế và con người trong khu vực này.
Xuyên suốt dự án này, nhóm kiến trúc sư luôn trung thực với triết lý “kiến trúc kết nối hạnh phúc” cho cộng đồng. Triết lý này là tập hợp các kiến trúc sư với các giá trị cốt lõi bản ngữ và tiếng nói của cộng đồng, từ đó tạo ra các tác phẩm lớn nhằm giữ lại những giá trị truyền thống theo thời gian.
